Chata mazowiecka
Mazowsze nie jest to jednolita kraina pod względem występującej tu sztuki ludowej. Południowo-Zachodnia jej część wyraźnie wiąże się z okręgiem centralnym, do którego też w tym opracowaniu została dołączona, środkowa jest stosunkowo mało znana, podobnie zresztą jak i wschodnia. Jedynie północne Kurpie stanowią teren zarówno bogaty w sztukę ludową, jak też dostatecznie poznany, a nawet opracowany. Z tych względów rozdział ten zostanie rozbity na dwie oddzielne części. Na Mazowszu jednak wytworzyły własny charakter swej sztuki i stanowią rodzaj wyraźnie ukształtowanej wyspy na stosunkowo niepozornym obszarze przylegającej do nich reszty Mazowsza. Chata mazowiecka nie należy do najpokaźniejszych w Polsce: drobna i wąska, przykryta dachem dwuspadowym, nad którym często widnieją proste szparogi, przeważnie nie posiada wykształconego, ozdobnie rozwiniętego szalowania szczytu, tej głównej ozdoby przeważającej części chat polskich. Jedyną jej dekoracją, i to niezbyt często spotykaną, są wyrzynane w desce ornamenty przyokienne, które również nie przybrały jakiegoś bardziej nie jak w niektórych innych regionach. Głównym jej walorem plastycznym jest zgrabna, w proporcjach wyważona bryła, a specjalnością — rytmiczny układ pionowych pasm słomy służących do umacniania szczytu strzechy. Wnętrze tak skromnej chaty podwarszawskiej może się natomiast poszczycić najbardziej oryginalnymi formami wycinanki, która, wedle analizy jej elementów, właśnie stąd wzięła swój początek.