Ostatnia to na północy Polski kraina, w której sztuka ludo­wa zachowała się w reliktach dostatecznych do zarysowa­nia jej obrazu w przeszłości. Była ona tu nawet znacznie bogatsza, bardziej wszechstronna, żywotniejsza i dłużej trwa­jąca niż na leżących na zapleczu tego terenu Kujawach. Wyjaśnienia tego faktu należy chyba szukać w tym, że na Kaszubach każda rodzina zaspokajała po części sama swoje potrzeby domowe. Sta­wiano samemu owe podcieniowe drewniane chaty, kryte słomą, ozdobione pazdurami, otaczano je płotem z tyczek wyplatanych. Każdy gospodarz posiadał własny warsztat sto­larski i rymarski oraz wszelkie narzędzia. Reperacje przy sprzętach, przy domu, sam wykonał i niejedną sztukę doro­bił. Przyczynił się czasami niezawodnie do upiększenia chaty. W każdym razie to, co zrobił, było jego pomysłem i nada­wało wytworowi cechę oryginalności. Może właśnie dlatego dla sztuki ludowej kaszubskiej naj­bardziej charakterystyczne są te działy, które wiążą się z chatą i jej wyposażeniem, a nie odnoszące się bezpośred­nio do człowieka, jak np. strój. Chata kaszubska charakterem swym należy do typu północ­nego, to znaczy jest drewniana, o dachu wysokim, dwuspa­dowym, u szczytu którego napotkać można również szparogi, które jednakże występują stosunkowo rzadko. Ce­chy znamienne to przede wszystkim szerokość bryły, często pojawiający się podcień szczytowy lub narożny, proste za- szalowanie wysokiego szczytu, które niekiedy przybiera cha­rakter ozdobny, a także wyrzynane w desce pazdury.